kübalılar konuşmaz şarkı söyler, yürümez dans eder

Danimarka Büyükelçisi röportajının deşifresinin ortasındayım. I hate deşifre. Daralınca bir mola. Molada en iyisi Küba fantazisi. Keşke hayatım Küba gibi tatil yazıları yazarak geçse. Onların deşifrasi hiç koymaz. Bu yazı sansürlenerek gazetemin ekinde yayınlanmıştı. Buyrunn size sansürsüz hali..


"Fidel ölmeden önce Küba'yı görmek lazım". Fidel'siz Bir Küba'nın kapitalizme yenik düşeceğinden emin olanların dilinde hep aynı temenni. Karayipler"de yaşanan salsalı, rumbalı komünizmin fikri bile baştan çıkarıcı.

Şimdi Fidel Castro da oyundan çekildi. Küba ise Fidel yok diye değil, ama ayakta kalabilmek için zaten uzun bir süredir değişim geçiriyor. 10 yıl önce bu ülkeyi görenler , "50'li yıllarda donmuş kalmış bir film seti gibi" derken artık kapitalizm, turizm bahanesiyle sinsice ülkenin hücrelerine sirayet ediyor

Hafif, ferah serseri bir içkidir Rom. Öyle bilindik sarhoşluklara değil, coşkuya, neşeye taşır içeni. Her ülkenin içkisi o ülkenin karakterini de taşır. Rom, votkaya benzemez, Küba da diğer demir perde ülkelerine.

Şaşkın ördek bakışlarımızla indiğimiz Havana Havalimanında, diğer tur yoldaşlarımızı beklemek üzere otobüsümüze yanaşıyoruz. Ancak, Küba'da olmanın verdiği o enerji dalgasıyla otobüste oturup beklemek ne mümkün. Fotoğraflardaki o ünlü Amerikan arabaları fark edip çocuklar gibi şen arkadaki otoparka koşturuyoruz ve 50 model Chevroletleri incelerken Küba gerçeği ile yüzleşiyoruz. Ardımızda bitiveren motosikletli bir polis İspanyolca bildiğimizden emin bir tavırla bize hesap soruyor. Ne dediğini değil, ama turist şımarıklığıyla ortalıkta gezinemeyeceğimizi anlıyoruz. Küba'ya turist olarak gelmemize izin var ancak sadece onların kurallarıyla. Burada hala komünizm var ve devletin gözü üzerimizde.


Romantik bir Küba tatili peşindeyiz. Ancak, yaklaşık 20 kişilik turumuzda kendim dahil sadece 3 kadın var. Havada testosteron ağırlığı. Meğer bu beyler eski romantik komünistlermiş. Şu bizim gibi apolitik Özal gençliğinin kaçırdığı dönemden. Tabi yan gerekçeleri sonradan öğrendik. Zannetmeyin mesele sadece ideolojik.

Bir kartpostallardaki Küba var bir de....

Havana'nın merkezi, eski şehir "Habana Vieja". Kartpostallardaki Küba işte burası; cıvıl cıvıl. UNESCO'nun koruma altına aldığı görkemli kolonyal evler, her köşe başında müzisyenler, tropikal ağaçlar, dans, puro, müzik. Hafifliyorsunuz, hayat hep mojito nanesi ferahlığında yaşanıyor sanki. "Adamlar ne şanslı be. Ne dert var ne tasa. Burada "la dolce vita" diyoruz.


"Kübalılar konuşmaz şarkı söyler, yürümez dans eder" deseler de, bir de madalyonun öteki yüzü var. Şehrin turistik bölgelerinde hayat rom, güneş ve danstan ibaret gibi görünse de, birkaç blok sokak arkaya yürümek Küba gerçeğini görmek için yetiyor. Hele bizim gibi akşam karanlığında yolunuzu kaybederek bu sokaklara dalarsanız, Alice Harikalar Diyarı'nda hissi veren turistik Havana, birden "İstanbul Tarlabaşı"nın tekinsiz paniğini yaşatabiliyor. Bu sokaklardaki devrim sonrasında tek çivi çakılmadığı için harabe haline gelen devasal kolonyal evlerden insan fışkırıyor. Açık kapılardan televizyon, yüksek sesle konuşan kadın seslerinin birbirine karıştığı evlerden gelen gürültü, koşuşturan çocukların ve bağrışan gençlerin oluşturduğu kakofoni orkestrasına dönüşüyor.

"Evde yer yok evlenemem"

Kübalıların cinsel hayatları hareketli ama artık "evsizlikten" evlenmiyorlar. Evlilik oranı düşerken, kürtaj oranı da artıyor. Kendisi de hala bekar olan rehberimiz duruma açıklık getiriyor:"Neden evleneyim ki. Ailemle yaşıyorum. Evlenirsem karımı da bu eve getirmem gerekecek". Konut sorunu yüzünden aileden birkaç jenerasyon aynı evde yaşamak zorunda. Yani "evlere sığmıyoruz" diye insanlar evlenmiyor. O ünlü Küba fotoğraflarında hep 2 dişi eksik yaşlı Kübalı teyzeler amcalar olması tesadüf değil. Çünkü nüfus artmıyor. Sağlık sistemi de dünyada bir numara olunca yaşlılar uzun ömürlü oluyor.

Küba'nın zenginleri işadamları değil

Devrimden önce, General Batista zamanında Küba, Amerikalı zenginler, özellikle mafya babalarının sayfiye yeri olarak kullanılıyormuş. O zevk-ü sefa döneminden kalan evler, arabalar, devrimle birlikte Havana'ya gelen Fidel Castro ve arkadaşları tarafından halka eşit olarak dağıtmış. Küba ekonomisi yıllarca Sovyetler Birliği'nin desteğiyle tek geçim kaynağı şeker kamışını satarak ayakta kalmış. Sovyetlerin çöküşü ve ABD'nin ambargosu nedeniyle yoksullaşan Küba halkı, fakir ama gururlu. Herkes eşit ama bazıları zengin. Kimler mi? Bizdeki gibi işadamları değil. Bueno Vista Social Club üyeleri gibi müzisyenler.




Ülke ambargo yüzünden yaşadığı ekonomik açmazları aşmak için sırtını turizme dayamış. Turistleri için halktan arındırılmış bölge olan Varadero'nun bizim Belek'ten farkı yok. En az 20 yıllık, çoğunluğunun İtalyan ve İspanyollar tarafından işletildiği her şey dahil otellerle dolu. Yani devlet ülkeyi kontrollü bir kapitalizm sürecine sokmuş bile. Otelleri yabancılar işletiyor, gelirin yarısını devlet alıyor.

"Küba cennet değil, Küba komünist bir ülke"

Sokak köşesinde durması yasak olan taksilerden biri bizi arabasına almak için köşede yavaşlayınca, polis anında durduruyor. Dünyanın en yavaş polis memuru, 20 dakikada ancak ceza yazabiliyor. Hem para cezası hem de ceza puanı yiyen taksici ise sinirden köpürüyor: "Bu ülkeyi cennet zannediyorlar. Küba cennet değil, Küba komünist bir devlet. Burada devlete çalışan, kendisini tanrı zannediyor. Ve bizim gibi vatandaşlara istediği gibi davranabileceğini sanıyor. Sorun Fidel ve onun etrafındakiler değil. Sorun devleti temsil ettiğini düşünerek bu gücü istediği gibi kullanabileceğini sanan alt düzeydekiler. Zaten kazandığımın yarısını devlete ödüyorum. Bir de böyle polis tarafından aşağılanıyorum".

Zannetmeyin ki Kübalı gençler hala Che Guavera gibi "Zafere kadar daima" diye haykırıyor. Buradaki şartlar KKTC'deki duruma benziyor. Devrim günlerini yaşamayan gençler, artık o mücadelenin ruhunu da taşımıyor. Çoğu sistemden şikayetçi. Halkın çoğunun devlet memuru olduğu Küba'da ortalama maaş 20-30 Dolar. Devlet, vatandaşın temel ihtiyaçlarını karşılıyor Ama bu şartlar genç Kübalıları tatmin etmekten uzak. Gençler, "Evet yarın ne yiyeceğim endişemiz yok ama yarın ne yiyeceğimi seçme şansım da yok" diyor.

Eğitim şahane. Bir de yatakhaneler unisex olmasa
Çocuklara belli bir yaşa kadar süt bedava. Maşallah pek gürbüzler. Sütlerin temini için ineklerin kesilmesi, dolayısıyla da domuz dışında kırmızı et yenmesi yasak. Kübalılar kitapları okumuyorlar, onları adeta yutuyorlar. Havana'nın "kordon boyu" diyebileceğimiz Malecon'da gördüğümüz ayakta kitap okuma seansı yapan yaklaşık 10 kişilik grubu ve Trinidad'da elinde mercekle hala kitap okumaya çalışan yaşlı teyzeyi görünce tabiri caizse " dumura" uğradık. Fidel, ortaokul ve liseleri şehir dışına taşıyarak yatılı hale getirmiş. Aliler eğitimden pek memnun. Ancak, kızlar ve erkeklerin bir arada yatılı olarak okuması nedeniyle artan cinsel ilişki oranları ve kürtaj vakalarından biraz şikayetçilermiş.

Kadın turistlerin yanında Jinitero denen Kübalı delikanlılar, erkek turistlere ise Habaneros denen genç kızlar eşlik ediyor. Turistik otellere, bar ve restoranlara Küba halkı giremiyor. Para kazanmak için değil, sadece buralara girmek için bile turistlere yanaşan genç kızlar görebilirsiniz. Hatta para almayıp, sadece bir gece kulüplerde eğlenebilmek

için turistlerle birlikte olan kadınlar varmış.

Ve tanrı kadını yarattı

Elimdeki Lonely Planet'e göre, Kübalı kadınlar arasında sadece heyecan yaşamak için turistlerle takılanlar bile varmış. Açıkçası, Habana Vieja'da gördüğüm mini etekli ana okul öğretmeni dışında, ki bu ülkede mini eteksiz sokağa çıkan kadın yok gibi, güzel kadın gördüm diyemem. Ancak, Nacional Hotel'de her gece sahnelenen Parisien Show'da bir kadın baş dansçı vardı ki... "Ve tanrı kadını yarattı". Seksapelini tarif etmem bile mümkün değil. O bir kadınsa peki ben neyim? Havana'ya sadece onu izlemeye gidilir mi? Gidilir.

Gelelim o eski Amerikan arabalarına. İçinizi geçirerek bakabilirsiniz. Yanında poz verip fotoğrafını çekebilirsiniz. Ancaaak binemezsiniz. Devrimden sonra Fidel'in halka dağıttığı bu arabalar Kübalıların özel mülkiyetinde olduğu için turistlerin binmesi yasak. Bizler ancak devrimden sonra devletin satın aldığı ve de devlet izniyle işletilen taksileri binebiliyoruz. Tabi daha çok para kazanmak için 50 model Chevrolesin'e kaçak turist müşteri alan açıkgöz taksiciler de yok değil. Devlet halka bedava puro dağıtıyor. Halk da kaçak olarak ucuza turistlere satıyor. Çünkü Küba'da popüler olan puro değil, sigara içmek.

Kübalılar hala cana yakın, hala güler yüzlü. Ancak, turist avı can sıkacak noktaya varmış. Yaşlı amcayla fotoğraf çektirdin, 1 peso. Delikanlı yol tarif etti 1 peso. Her turiste gözleri dolar işaretiyle parlayarak bakan Kübalıları görünce şu kapitalizm canavarına hayıflanmamak mümkün değil.

Fidel, dönemi bitti, Küba da bitecek mi?

Fidel, yönetimden çekildi. Ama zaten ülkeyi bir süredir kardeşi Raul Castro yönetiyordu. "Fidel dönem bitti, Küba da bitecek" diyenlere müjdeli bir haberimiz var. Kübalılar, kardeş Castro döneminde yönetimde pek bir değişiklik beklemiyorlar. İsmi bende saklı bir Kübalı, "Fidel'in siyaseti kardeşiyle de aynen devam ediyor ve devam edecek. Tek farkları Raul, Fidel'den daha çok iş, daha az şov yapıyor.

"Şov?" diyoruz, Fidel'in2 yıl önceki yılbaşında yaptığı konuşmayı anlatıyor: "Gece yarısından önce konuşması televizyondan canlı verilmeye başlandı. Tabi hepimiz seyretmek durumundaydık. Bu arada gece saat 12'yi geçti, 1 oldu, 2 oldu. Fidel'in konuşması tam 4 saat sürdü. Yeni yılı gece 3'ten sonra kutlayabildik".

Bunları yapmadan dönmeyin

-Hemingway'ın kaldığı Ambos Mundos otelinde şehrin en iyi mojitosunu için
-Hemingway'in müdavimi olduğu El Floridita'da Daiquiri içmeden dönmeyin.
-Kübalıların devlet izniyle pansiyon olarak işlettiği Casa Particular'larda kalın. Hem geceliği en fazla 20 dolara konaklama hem de Kübalılarla bir arada olma şansınız var.
-Havana Club ve Kübalıların tercihi olan Santa Diego romlarından alın.
-Paladar denen ucuz ev lokantaları deneyin. Çilek ve Çikolata filminin çekildiği Paladar La Guarina'da balık yiyin.
-Eski şehirdeki çikolata dükkanında- kapıdaki sırayı beklemeyi göze alarak- sıcak çikolata için.